TARİHTEN İBRET VERİCİ BİR MEKTUP

Osmanlı Devletinde Rus sefiri olarak çalışan Ignatiyef, hatıralarında Sultan İkinci Mahmûd zamanında (1821) de Rum isyânının baş planlayıcısı, Patrik Gregoryon’un Rus Çarı Aleksandr’a yazdığı mektûbu açıklamaktadır. Bu mektup ibret vericidir.
“Türkleri maddeten ezmek ve yıkmak imkânsızdır. Çünkü Türkler, müslüman oldukları için çok sabırlı ve mukavemetli insanlardır. Gayet mağrurdurlar. Bu hasletleri, dinlerine bağlılıkdan, kadere râzı göstermelerinden, an’anelerinin kuvvetinden, padişahlarına (ve devlet adamlarına, kumandanlarına, büyüklerine) olan itâat duygularından gelmektedir.
Türklerde evvelâ itâat duygusunu kırmak ve mânevî rabıtalarını (bağlarını) kesretmek (parçalamak) dîni metânetlerini (sağlamlığını) zâfa uğratmak (zayıflatmak) icab eder. Bunun da en kısa yolu, an’anevi-i milliye (milli geleneklerine) mâneviyelerine uymayan harici fikirler ve hareketlere alıştırmaktır.
Bu sebeple, Osmanlı Devletini tasfiye için, mücerret olarak harp meydanlarındaki zaferler kâfi değildir. Hatta, sadece bu yolda yürümek, Türklerin haysiyet ve vakarını tahrik edeceğinden, kendilerini anlamalarına sebep olabilir.
Yapılacak olan, Türklere birşey hissettirmeden, bünyelerindeki tahribi tamamlamaktır.”
Bu mektûp, ders kitaplarında okutulacak kadar önemlidir.